Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın 170 numaralı hattına 2011 ile 2016 yılları arasında bilgilenmek ve psikolojik destek istemek için 38 bin 262 kişi başvuru yapmış, bu kişilerin 31 bin 113’ü özel sektörden, 7 bin 149’u ise kamudan. Hattı arayanların yüzde 57’si erkek çalışan, yüzde 43 ise kadın çalışanlar.
ÖZELDE EN ÇOK ARAMA SANAYİ SEKTÖRÜNDEN
Özel sektörde en çok arama sanayi sektöründen geliyor. Mağaza-restoran ve market sektörü ikinci sırada, hizmet sektörü üçüncü, özel sağlık kurumları dördüncü, turizm sektörü çalışanları beşinci sırada.
KAMUDA EN ÇOK ARAMA SAĞLIKTA
Kamuda ise en çok mobbing sağlık sektöründe görülüyor. Milli Eğitim Bakanlığı ikinci sırada, üniversiteler üçüncü sırada, Türk Silahlı Kuvvetleri dördüncü sırada ve Emniyet Genel Müdürlüğü beşinci sırada yer alıyor. Yine, Alo 170 rakamlarına göre mobbing başvurusunda bulunan çalışanların, şikayet dağılımına bakıldığında yaklaşık yüzde 60’ının istifaya zorlama, görev yeri değişikliği, hakaret ve kötü muamele olarak karşımıza çıkıyor. Sonra sırasıyla, sözlü taciz, ayrımcılık, yasal hakların kullandırılmaması, haksız yere tutanak tutulması, iftira atılması, fiziksel şiddet ve en sonda da cinsel taciz geliyor.
HER OLUMSUZ DAVRANIŞ MOBBİNG DEĞİLDİR
Diğer taraftan işyerinde yaşanan her türlü olumsuzluğun da mobbing olarak adlandırılması yapılan en büyük yanlışlardan. Çalışanlar kendilerine yapılan her türlü kötü muameleyi mobbing olarak değerlendirebiliyorlar. Evet aşırı iş yükü, iş stresi, insanca muamele etmeyen yöneticiler çalışma huzurunu ve ruh sağlığını bozuyor ama bunları mobbingden ayırmak gerek. Mobbingin en ayırt edici özelliği sistematik olarak yapılması ve amacın kişiyi kendi isteğiyle işten ayrılmaya zorlaması. Kasıtlı, yıldırma, pasifize etme ve işten uzaklaştırma amacı taşımalı, mağdurun kişiliğine, mesleki durumuna veya sağlığına zarar verecek davranışlar olmalı. Mobbing üstler tarafından astlarına uygulanabileceği gibi, astları tarafından üstlerine de uygulanabilir ya da eşitler arasında da gerçekleşebilir.
MOBBİNG BİR SÜREÇTİR
Mobbing’in bir süreç olduğunu hatırlatan Mobbing ile Mücadele Derneği Başkanı Prof. Dr. Vedat Bulut “Örnek verecek olursak konuşurken sözünün kesilmesi, yok sayılması, iş performansının engellenmesi, dedikodu yapılması, lakap takılması, görmezden gelme, yapılan işin sabote edilmesi, sürekli suçlanma ve eleştirilme, gereksiz görevler verilmesi, uygunsuz şakalar yapılması, statünün küçümsenmesi, sözlü ya da yazılı tehdit, kaba ve kötü sözlerle rencide etme, motivasyonun kırılmaya çalışılması, iş performansına ters işler verilmesi, alışılmış düzenin bozularak farklı işlere yönlendirilme v.b. gibi durumlar mobbingin belirtileridir. Bütün bu davranışlar mağdurun mobbing’e uğrayıp uğramadığı hakkında bize fikir verir. Ancak şunu da belirtmek gerekir ki işyerinde olumsuz olarak nitelendirilen her davranış mobbing teşkil etmez” diyor.
EĞER MOBBİNGE UĞRUYORSANIZ BUNLARI YAPIN
Mobbing ile Mücadele Derneği Başkanı Prof. Dr. Vedat Bulut, mobbinge uğrayanlara şu tavsiyelerde bulunuyor:
– Mobbinge maruz kalan çalışan öncelikle mobbing ajandası dediğimiz günlük tutmalı. Çatışma hangi tarihte kiminle başladı? Hangi konuda başladı? Daha sonra yer, tarih ve mümkünse saat vererek aşama aşama, gün gün nasıl devam etti, sürece ilişkin günlük tutulmalıdır. Bu olaylar kimlerin gözü önünde yapıldı? Ne sıklıkla devam etti? Savunma ne zaman istendi? Soruşturma ne zaman açıldı? Savunma nasıl yapıldı? Ceza ne zaman verildi? Cezaya itiraz edildi mi? Dava açıldı mı? Mobbing ajandasında tarih sırasıyla bu konulara yer verilmeli. Varsa yazışmalar, mesajlar, e-postalar saklanmalıdır.
– Alo 170’i arayarak, işyerlerinde psikolojik taciz konusunda uzman psikologlardan destek alınmalı, resmi olarak kayda girmelidir.
Mobbing sürecinde nükseden psikosomatik hastalıklar nedeniyle mümkün ise hekim raporu alınmalı.
Mağdur, kendisine mobbing yapan amiri uyarmalı, mobbingin durdurulmasını talep etmeli. Olumlu cevap alamıyorsa bir üst amire gitmelidir.
– Mahkemede kanaat oluşmasına sebep olduğundan, başka şekilde ispatı mümkün olamayan durumlarda ve sadece cep telefonu ile olay anında ses ve görüntü kaydı alınabilir.
– Mobbing ile Mücadele Derneği aranıp, web sayfasından mağdur başvuru formu doldurulabilir.
MANEVİ TAZMİNAT TALEP EDİLİYOR
Avukat Hasan Erdem: “İş Kanunu’nda düzenlenmeyen mobbingin mevzuatımızdaki dayanağı Türk Medeni Kanunu madde 24 ve Türk Borçlar Kanunu madde 58’dir. Bu düzenlemelere göre kişilik hakları saldırıya uğrayan kişi manevi tazminat talep edebilir. Ayrıca mobbinge uğrayan işçi, istifa ederek işinden ayrılmak zorunda kalması gibi sebeplerle maddi zarara uğraması halinde, maddi zararının tazminini de talep edebilir. Mobbing iddiasında bulunan kişi bu iddiasını ispatla yükümlüdür.
Çalışana karşı yapılan her olumsuz davranışın mobbing sayılması mümkün değil. Yargıtay kararları uyarınca mobbingin var olduğunun kabulü için sistematik, sürekli ve kasıtlı davranışların bulunması gerekir. Buna karşın, geçici, anlık öfke ile süreklilik arz etmeyen geçici olumsuz davranışlar psikolojik taciz olarak nitelendirilmiyor. Kişilik haklarının ihlali boyutuna ulaşmayan psikolojik tacizi, Yargıtay mobbing olarak değerlendirmiyor.”
